Reactie rapport Brenninkmeijer: Burgerfora interessante aanvulling op pallet aan methoden voor participatie

Participatie van omwonenden kan op vele manieren plaatsvinden. Bekende voorbeelden zijn inloopavonden, keukentafelgesprekken, workshops en enquêtes waarbij mensen mee kunnen praten over de ontwikkelingen in hun omgeving. Op verzoek van de Tweede Kamer heeft de ‘Adviescommissie Burgerbetrokkenheid bij klimaatbeleid’ nu gekeken naar de mogelijkheden om dit uit te breiden met het ‘Burgerforum’, een extra intensieve variant boven op de huidige mogelijkheden.

De energietransitie verandert onze samenleving, ons landschap en de manier waarop we leven. Het raakt ons allemaal. Zowel in je eigen woning als in je omgeving. De plaatsing van windmolens of zonneweides is vaak een heel tastbare directe verandering, en ook eentje waarbij belanghebbenden betrokken willen worden. In elk wind- en zonproject vindt daarom participatie plaats. Ondanks al die methoden is het niet vanzelfsprekend dat ‘iedereen’ zich betrokken voelt of bereikt is. Bovendien worden wezenlijke veranderingen in de directe leefomgeving zelden gedragen door alle betrokkenen.

Bestaande participatie bij klimaatbeleid

De commissie heeft, onder leiding van voormalig nationaal ombudsman Alex Brenninkmeijer, gekeken naar drie vragen:

1.         Hoe worden de verschillende vormen van betrokkenheid van burgers bij klimaatbeleid beoordeeld?

2.         Welke punten van aandacht en/of verbetering zijn daarbij aan te wijzen?

3.         Welke rol kunnen burgerfora daarin spelen?

In minder dan drie maanden tijd heeft de commissie getracht antwoord te geven op de verschillende vragen. In het rapport geven zij aan dat dit eigenlijk te weinig tijd is voor een gedegen antwoord op vragen 1 en 2. Er “wordt nog beperkt systematisch onderzoek gedaan naar dit onderwerp waardoor overzicht ontbreekt,” aldus de commissie in haar onderzoek. Wel “ziet de commissie dat er wel degelijk veel gebeurt op het gebied van burgerparticipatie en er leerzame voorbeelden voorhanden zijn die inzicht kunnen bieden.” De commissie adviseert om een burgerforum toe te voegen aan het palet van mogelijke methoden.

Participatietrajecten zijn voor alle ruimtelijke projecten noodzakelijk. Burgerfora zijn een interessante aanvulling op de bestaande methoden. Deze burgerfora dienen voor het behalen van maximaal succes wel goed gestructureerd uitgevoerd te worden. Daarnaast zouden de adviezen die uit het burgerforum komen serieuze politieke opvolging moeten krijgen.

De wind- en zonne-energiesector zijn positief over de mogelijkheden van dit nieuwe instrument en zien pilots met belangstelling tegemoet. Ons advies is om bij de inzet van dit instrument breder te kijken en ook andere ontwikkelingen zoals distributiecentra, snelwegen en datacentra die ook impact om de omgeving hebben mee te nemen. Ook nieuwere trajecten uit de energietransitie kunnen hiervoor in aanmerking komen. In het rapport wordt bijvoorbeeld de transitie naar aardgasvrije warmtebronnen voor wijken genoemd als nieuw gebied waar dit kan gebeuren.

Overheid aan zet voor verdere uitwerking

In de praktijk zien we nu al dat overheden actief bezig zijn met participatie in het klimaatbeleid. In de verschillende RES-regio’s worden bewoners al betrokken via o.a. workshops, inloopavonden en enquêtes. Voor de inzet van burgerfora wijst de commissie naar de verschillende overheden (lokaal, regionaal en nationaal) om de eerste stappen te gaan zetten. Zij zijn op dit moment namelijk als eerste aan zet op het gebied van klimaatbeleid binnen Nederland. Gezien de aard van het instrument is het ook logisch dat overheden hiermee aan de slag moeten. De wind en zonne-energiesectoren werken hier graag aan mee.