Ernstig beperken zon op land schadelijk voor de energietransitie

Vandaag hebben Ministers de Jonge en Jetten gepubliceerd hoe de voorkeursvolgorde voor zonne-energie verder ingevuld zal worden. De afgelopen periode hebben het ministerie van EZK en BZK samen met het IPO en VNG, de UvW en Netbeheer Nederland afspraken gemaakt over de invulling hiervan. Hierin is de focus gelegd op het ernstig beperken van zonneparken in trede 4, landbouwgrond en natuurgebieden. Holland Solar is kritisch op dit beleid en ziet de gemaakte keuzes als zeer schadelijk. Niet alleen voor de zonne-energiesector, maar ook voor de energietransitie, voor boeren die willen verduurzamen, voor de industrie die wil verduurzamen en voor de kans om natuurontwikkeling te bevorderen.

Het halen van de doelstellingen komt in gevaar

De vandaag gepubliceerde Klimaat en Energie Verkenning van het Planbureau voor de Leefomgeving laat zien dat het halen van de klimaatdoelstellingen voor 2030 nog niet op koers ligt. De meeste sectoren laten een verbetering van de prognoses zien ten opzichte van vorig jaar, maar uitgerekend de elektriciteitssector niet. De studie stelt dat de elektriciteitsvraag de komende jaren snel toeneemt; door bijvoorbeeld de productie van groene waterstof en door de toename elektrisch vervoer. De productie van schone elektriciteit uit zon en wind blijft daarbij achter waardoor fossiele centrales juist meer dreigen te gaan draaien. Dit vraagt om een voortvarende uitrol van wind en zon. De restricties rond zon op land leiden dus direct tot klimaatschade en het uit beeld raken van de ambities.

Ook voor de langere termijn na 2030 speelt dit probleem. Verschillende studies waaronder het lange termijn plan van de Nederlandse overheid (Nationaal Plan Energiesysteem) wijzen uit dat de elektriciteitsvraag tenminste zal verdrievoudigen tot 2050. Ook spreekt het kabinet zich uit voor een volledig CO2-vrij elektriciteitssysteem in 2035. De krimp in de markt die zal volgen uit dit zon op land beleid staat hier haaks op. Het brengt daarmee de realiseerbaarheid van de klimaatdoelen tot 2050 in gevaar.

Zie zon op land als kans voor maatschappelijke uitdagingen

De Kamerbrief schetst enkele uitzonderingen op de nieuwe normering voor zonneparken op land. Holland Solar mist een coherente visie van het kabinet over de toekomst van de uitzonderingen voor zon op land. Zo beschrijft de Kamerbrief dat zonneparken op natuurgronden worden uitgesloten. De sector heeft deze gronden al sinds 2019 uitgesloten in haar eigen gedragscode zon op land.

Verder ziet de sector dat een visie mist voor de uitzonderingsgronden, omdat het bredere zon op land beleid niet betrokken wordt in deze verdere normering. Hierbij valt te denken aan het effect van deze nieuwe normering op de afspraken om te streven naar 50% lokaal eigendom, aan de financieringssituatie van complexere (en dus duurdere) projecten én de effecten op bestaande RES-afspraken en de zoekgebieden die daar onder vallen. De conclusie is dat de nieuwe projecten uitdagend worden, en dat dit onvoldoende in de Kamerbrief geadresseerd wordt. Dat terwijl zon op land voor veel maatschappelijke uitdagingen juist een kans is.

Voor nieuwe natuur

Een van de uitzonderingsgronden zijn zonneparken die ontwikkeld worden in transitiegebieden. Dat er veel verandert in de ruimtelijke ordening van Nederland is duidelijk. Zonneparken worden gelukkig in de Kamerbrief wel als kans gezien voor gronden waar juist vernatting of verdroging moet plaatsvinden. Als sector willen we duidelijk maken dat ook het aanleggen van nieuwe natuur een kans is om te combineren met zonneparken. In het EcoCertified project worden onafhankelijke richtlijnen opgesteld om elk zonnepark juist tot een optimaal mogelijke toename van biodiversiteit te gaan. In deze transitiegebieden biedt dit een mooie kans.

 Voor groeiende bedrijven in gebieden met netcongestie

De Kamerbrief maakt ook duidelijk dat zonneparken op landbouwgronden die helpen het elektriciteitsnet te ontlasten ook als uitzonderingsgrond zullen gaan gelden. Dat is een mooi streven, maar de inhoudelijke invulling daarvan zou echt per project afgewogen moeten worden. We benadrukken als sector dat juist zonneparken ook gebruikt kunnen worden om lokale vraag en aanbod direct aan elkaar te koppelen. Met goede afspraken kan dit voorkomen dat ziekenhuizen, bedrijven en andere verbruikers van elektriciteit lang moeten wachten op netuitbreidingen die grote hoeveelheden groene stroom uit andere delen van het land naar deze verbruikers brengt.

 Voor het boerenbedrijf

In de maatschappelijke discussie worden zonne-energie en landbouw vaak lijnrecht tegenover elkaar gezet. Dit is onterecht: agrariërs stemmen altijd zelf in met het tijdelijk beschikbaar stellen van hun land voor zonnepanelen. Tijdelijk betekent hier dat de grond onder een zonnepark na 25 jaar wordt teruggebracht in de oorspronkelijke staat. In de tussentijd zal de grondkwaliteit niet achteruitgaan, maar met een goed ontwerp juist verbeteren. Op deze gronden kan agrarisch gebruik daarna worden hervat. Daarbij biedt zonne-energie agrariërs een stabiele en voorspelbare inkomstenstroom. Met deze extra inkomstenbron ontstaat er financiële ruimte om te blijven boeren, juist in deze uitdagende tijden. Het is dan ook belangrijk dat agrariërs zelf zeggenschap blijven houden over hun eigen bedrijfsvoering en landgebruik en dat dit niet eenzijdig door de provincie wordt beperkt.

Voor zonne-energie op landbouwgrond zijn enkele uitzonderingen op benoemd, waaronder agri-pv. Holland Solar ziet dit als een sterke innovatie, maar waarschuwt voor het feit dat voor deze vorm van zonne-energie op landbouwgrond op dit moment nog te veel kost om te ontwikkelen. Het kan daarom ook niet gezien worden als enige optie voor boeren die zon op land willen als aanvulling op het boerenbedrijf.

Oproep zonne-energiesector

De afgesproken normering beperkt de sector enorm, frustreert boeren die willen verduurzamen en de industrie die zich zorgen maakt of er wel voldoende hernieuwbare elektriciteit zal zijn voor alle verduurzamingsplannen. Landelijke regels moeten voldoende ruimte bieden voor zon op land en op provinciaal niveau niet verder worden aangescherpt.